दुर्गा सप्तशती हिंदू धर्म का एक बहुत ही पवित्र और शक्तिशाली ग्रंथ है, जिसमें सात सौ श्लोकों के माध्यम से मां दुर्गा की शक्तियों, कार्यों और विजय की कथा का वर्णन किया गया है।
यह ग्रंथ देवी महात्म्य का सार है और शक्ति साधना में इसका विशेष महत्व है।
यह मार्कंडेय पुराण का एक भाग है और इसमें कुल 700 श्लोक हैं।
दुर्गा सप्तशती का पाठ करने से नकारात्मक शक्तियों का नाश होता है, भय, रोग, संकट और दरिद्रता दूर होती है।
यह पाठ भक्तों को आत्मविश्वास, धैर्य और विजय की शक्ति प्रदान करता है।
नवरात्रि, अष्टमी, नवमी या किसी भी शुभ दिन इसका पाठ विशेष फलदायी माना जाता है।
दुर्गा सप्तशती पाठ विधि
दुर्गा सप्तशती का पाठ अत्यंत श्रद्धा, नियम और अनुष्ठान के साथ करना चाहिए।
सबसे पहले सुबह स्नान करके स्वच्छ वस्त्र धारण करें और पूजा स्थल पर कलश स्थापित करें।
मां दुर्गा की मूर्ति या चित्र को लाल वस्त्र, पुष्प, अक्षत, धूप और दीप से सजाएं।
फिर गणेश पूजा, नवग्रह पूजा और ऋषि न्यास करें। इसके बाद कवच, अर्गला और कीलक स्तोत्र का पाठ करें।
सप्तशती के 13 अध्यायों का क्रम से पाठ करें, प्रत्येक अध्याय के अंत में “श्री दुर्गाये नमः” बोलें।
पाठ के दौरान स्पष्ट और एकाग्रता के साथ उच्चारण करें।
पाठ के बाद क्षमा प्रार्थना करें और आरती करें।
पाठ के बाद फल, फूल आदि चढ़ाएं और उन्हें प्रसाद के रूप में वितरित करें।
प्रतिदिन, विशेषकर नवरात्रि के दौरान सप्तशती का पाठ करना बहुत पुण्यदायी है।

दुर्गा सप्तशती के चौथे अध्याय के बारे में
दुर्गा सप्तशती के चौथे अध्याय में देवी के दिव्य रूप, गुणों और अतुलनीय प्रभाव का वर्णन किया गया है।
इसमें देवी को लक्ष्मी (धन की देवी), लज्जा (गरिमा का प्रतीक) और स्वाहा (यज्ञ में बलिदान की देवी) के रूप में संबोधित किया गया है।
देवी की सुंदरता इतनी अद्भुत है कि महिषासुर जैसा राक्षस भी उसे देखकर क्रोधित हो गया।
इस अध्याय से यह स्पष्ट होता है कि देवी में करुणा और क्रोध दोनों का अद्भुत संतुलन है।
वह युद्ध के मैदान में निर्दयी हैं, लेकिन अपने भक्तों के प्रति अत्यंत दयालु हैं।
देवताओं ने फूलों, इत्र, धूप और मंत्रों से देवी की स्तुति की और देवी ने उन्हें आशीर्वाद दिया।
यह अध्याय यह भी दर्शाता है कि देवी का रूप तीनों लोकों में अद्वितीय है – वह एक साथ रक्षक, संहारक और संरक्षक हैं।
यह भी पढ़े: अर्गला, कीलक व देवी कवचम्
॥ ४. शक्रादिस्तुतिर्नाम चतुर्थोऽध्यायः ॥
। ध्यानम् ।
ॐ कालाभ्राभां कटाक्षैररिकुलभयदां मौलिबद्धेन्दुरेखां शङ्खं चक्रं कृपाणं त्रिशिखमपि करैरुद्वहन्तीं त्रिनेत्राम् ।सिंहस्कन्धाधिरूढां त्रिभुवनमखिलं तेजसा पूरयन्तीं ध्यायेद्दुर्गां जयाख्यां त्रिदशपरिवृतां सेवितां सिद्धिकामैः ॥
ॐ ऋषिरुवाच ॥ ४.१॥
शक्रादयः सुरगणा निहतेऽतिवीर्येतस्मिन्दुरात्मनि सुरारिबले च देव्या ।तां तुष्टुवुः प्रणतिनम्रशिरोधरांसावाग्भिः प्रहर्षपुलकोद्गमचारुदेहाः ॥ ४.२॥
देव्या यया ततमिदं जगदात्मशक्त्यानिःशेषदेवगणशक्तिसमूहमूर्त्या ।तामम्बिकामखिलदेवमहर्षिपूज्यांभक्त्या नताः स्म विदधातु शुभानि सा नः ॥ ४.३॥
यस्याः प्रभावमतुलं भगवाननन्तोब्रह्मा हरश्च न हि वक्तुमलं बलं च ।सा चण्डिकाखिलजगत्परिपालनायनाशाय चाशुभभयस्य मतिं करोतु ॥ ४.४॥
या श्रीः स्वयं सुकृतिनां भवनेष्वलक्ष्मीःपापात्मनां कृतधियां हृदयेषु बुद्धिः ।श्रद्धा सतां कुलजनप्रभवस्य लज्जातां त्वां नताः स्म परिपालय देवि विश्वम् ॥ ४.५॥
किं वर्णयाम तव रूपमचिन्त्यमेतत्किञ्चातिवीर्यमसुरक्षयकारि भूरि ।किं चाहवेषु चरितानि तवाति यानिसर्वेषु देव्यसुरदेवगणादिकेषु ॥ ४.६॥
हेतुः समस्तजगतां त्रिगुणापि दोषै-र्न ज्ञायसे हरिहरादिभिरप्यपारा ।सर्वाश्रयाखिलमिदं जगदंशभूत-मव्याकृता हि परमा प्रकृतिस्त्वमाद्या ॥ ४.७॥
यस्याः समस्तसुरता समुदीरणेनतृप्तिं प्रयाति सकलेषु मखेषु देवि ।स्वाहासि वै पितृगणस्य च तृप्तिहेतु-रुच्चार्यसे त्वमत एव जनैः स्वधा च ॥ ४.८॥
या मुक्तिहेतुरविचिन्त्यमहाव्रता त्वंअभ्यस्यसे सुनियतेन्द्रियतत्त्वसारैः ।मोक्षार्थिभिर्मुनिभिरस्तसमस्तदोषै-र्विद्यासि सा भगवती परमा हि देवि ॥ ४.९॥
शब्दात्मिका सुविमलर्ग्यजुषां निधान-मुद्गीथरम्यपदपाठवतां च साम्नाम् ।देवि त्रयी भगवती भवभावनायवार्तासि सर्वजगतां परमार्तिहन्त्री ॥ ४.१०॥
मेधासि देवि विदिताखिलशास्त्रसारा
दुर्गासि दुर्गभवसागरनौरसङ्गा ।
श्रीः कैटभारिहृदयैककृताधिवासा
गौरी त्वमेव शशिमौलिकृतप्रतिष्ठा ॥ ४.११॥
ईषत्सहासममलं परिपूर्णचन्द्र-
बिम्बानुकारि कनकोत्तमकान्तिकान्तम् ।
अत्यद्भुतं प्रहृतमात्तरुषा तथापि
वक्त्रं विलोक्य सहसा महिषासुरेण ॥ ४.१२॥
दृष्ट्वा तु देवि कुपितं भ्रुकुटीकराल-
मुद्यच्छशाङ्कसदृशच्छवि यन्न सद्यः ।
प्राणान् मुमोच महिषस्तदतीव चित्रं
कैर्जीव्यते हि कुपितान्तकदर्शनेन ॥ ४.१३॥
देवि प्रसीद परमा भवती भवाय
सद्यो विनाशयसि कोपवती कुलानि ।
विज्ञातमेतदधुनैव यदस्तमेत-
न्नीतं बलं सुविपुलं महिषासुरस्य ॥ ४.१४॥
ते सम्मता जनपदेषु धनानि तेषां
तेषां यशांसि न च सीदति बन्धुवर्गः ।
धन्यास्त एव निभृतात्मजभृत्यदारा
येषां सदाभ्युदयदा भवती प्रसन्ना ॥ ४.१५॥
धर्म्याणि देवि सकलानि सदैव कर्मा-
ण्यत्यादृतः प्रतिदिनं सुकृती करोति ।
स्वर्गं प्रयाति च ततो भवती प्रसादा-
ल्लोकत्रयेऽपि फलदा ननु देवि तेन ॥ ४.१६॥
दुर्गे स्मृता हरसि भीतिमशेषजन्तोः
स्वस्थैः स्मृता मतिमतीव शुभां ददासि ।
दारिद्र्यदुःखभयहारिणि का त्वदन्या
सर्वोपकारकरणाय सदार्द्रचित्ता ॥ ४.१७॥
एभिर्हतैर्जगदुपैति सुखं तथैते
कुर्वन्तु नाम नरकाय चिराय पापम् ।
सङ्ग्राममृत्युमधिगम्य दिवं प्रयान्तु
मत्वेति नूनमहितान्विनिहंसि देवि ॥ ४.१८॥
दृष्ट्वैव किं न भवती प्रकरोति भस्म
सर्वासुरानरिषु यत्प्रहिणोषि शस्त्रम् ।
लोकान्प्रयान्तु रिपवोऽपि हि शस्त्रपूता
इत्थं मतिर्भवति तेष्वहितेषुसाध्वी ॥ ४.१९॥
खड्गप्रभानिकरविस्फुरणैस्तथोग्रैः
शूलाग्रकान्तिनिवहेन दृशोऽसुराणाम् ।
यन्नागता विलयमंशुमदिन्दुखण्ड-
योग्याननं तव विलोकयतां तदेतत् ॥ ४.२०॥
“दुर्वृत्तवृत्तशमनं तव देवि शीलंरूपं तथैतदविचिन्त्यमतुल्यमन्यैः ।वीर्यं च हन्तृ हृतदेवपराक्रमाणांवैरिष्वपि प्रकटितैव दया त्वयेत्थम् ॥ ४.२१॥
केनोपमा भवतु तेऽस्य पराक्रमस्यरूपं च शत्रुभयकार्यतिहारि कुत्र ।चित्ते कृपा समरनिष्ठुरता च दृष्टात्वय्येव देवि वरदे भुवनत्रयेऽपि ॥ ४.२२॥
त्रैलोक्यमेतदखिलं रिपुनाशनेनत्रातं त्वया समरमूर्धनि तेऽपि हत्वा ।नीता दिवं रिपुगणा भयमप्यपास्तम्अस्माकमुन्मदसुरारिभवं नमस्ते ॥ ४.२३॥
शूलेन पाहि नो देवि पाहि खड्गेन चाम्बिके ।घण्टास्वनेन नः पाहि चापज्यानिःस्वनेन च ॥ ४.२४॥
प्राच्यां रक्ष प्रतीच्यां च चण्डिके रक्ष दक्षिणे ।भ्रामणेनात्मशूलस्य उत्तरस्यां तथेश्वरि ॥ ४.२५॥
सौम्यानि यानि रूपाणि त्रैलोक्ये विचरन्ति ते ।यानि चात्यन्तघोराणि तै रक्षास्मांस्तथा भुवम् ॥ ४.२६॥
खड्गशूलगदादीनि यानि चास्त्रानि तेऽम्बिके ।करपल्लवसङ्गीनि तैरस्मान्रक्ष सर्वतः ॥ ४.२७॥
ऋषिरुवाच ॥ ४.२८॥
एवं स्तुता सुरैर्दिव्यैः कुसुमैर्नन्दनोद्भवैः ।अर्चिता जगतां धात्री तथा गन्धानुलेपनैः ॥ ४.२९॥
भक्त्या समस्तैस्त्रिदशैर्दिव्यैर्धूपैः सुधूपिता ।प्राह प्रसादसुमुखी समस्तान् प्रणतान् सुरान् ॥ ४.३०॥
देव्युवाच ॥ ४.३१॥
व्रियतां त्रिदशाः सर्वे यदस्मत्तोऽभिवाञ्छितम् ॥ ४.३२॥
देवा ऊचुः ॥ ४.३३॥
भगवत्या कृतं सर्वं न किञ्चिदवशिष्यते ॥ ४.३४॥
यदयं निहतः शत्रुरस्माकं महिषासुरः ।यदि चापि वरो देयस्त्वयास्माकं महेश्वरि ॥ ४.३५॥
संस्मृता संस्मृता त्वं नो हिंसेथाः परमापदः ।यश्च मर्त्यः स्तवैरेभिस्त्वां स्तोष्यत्यमलानने ॥ ४.३६॥
तस्य वित्तर्द्धिविभवैर्धनदारादिसम्पदाम् ।वृद्धयेऽस्मत्प्रसन्ना त्वं भवेथाः सर्वदाम्बिके ॥ ४.३७॥
ऋषिरुवाच ॥ ४.३८॥
इति प्रसादिता देवैर्जगतोऽर्थे तथात्मनः ।तथेत्युक्त्वा भद्रकाली बभूवान्तर्हिता नृप ॥ ४.३९॥
इत्येतत्कथितं भूप सम्भूता सा यथा पुरा ।देवी देवशरीरेभ्यो जगत्त्रयहितैषिणी ॥ ४.४०॥
पुनश्च गौरीदेहात्सा समुद्भूता यथाभवत् ।वधाय दुष्टदैत्यानां तथा शुम्भनिशुम्भयोः ॥ ४.४१॥
रक्षणाय च लोकानां देवानामुपकारिणी ।तच्छृणुष्व मयाख्यातं यथावत्कथयामि ते ॥ ४.४२॥
। ह्रीं ॐ ।
॥ स्वस्ति श्रीमार्कण्डेयपुराणे सावर्णिके मन्वन्तरेदेवीमाहात्म्ये शक्रादिस्तुतिर्नाम चतुर्थोऽध्यायः ॥ ४॥
उवाच ५, अर्धश्लोकौ २, श्लोकाः ३५, एवमादितः ॥ २५९॥”